Een avond over de man achter de moslimbaard

Voor het project De Man is Lam duikt theatermaker Lucas de Man momenteel samen met fotograaf en filmmaker Ahmet Polat en audiovisueel talent Rashif El Kaoui in de wereld van de man.

Door: Mariska Jansen

Dit land is om te janken zo mooi, zingt rapper en schrijver Massih Hutak in zijn lied over de dubbele gevoelens die hij heeft over Nederland. Als vluchteling heeft hij er een veilig heenkomen gevonden, maar in hoeverre is dit land ook echt zijn thuis?

Het was al snel duidelijk dat de talkshow van theatergezelschap Nieuwe Helden gisteravond in het Amsterdamse cultuurcentrum de Tolhuistuin zich niet beperkte tot het fenomeen man zoals was aangekondigd – uit onderzoek blijkt namelijk dat berichtgeving over mannen veel vaker negatief is dan die over vrouwen. In de praktijk ging het vooral over hoe het is voor jonge mannen en vrouwen met een migratieachtergrond om in Nederland te leven.

Aan Ahmet Polat, voormalig fotograaf des Vaderlands, wordt vaak gevraagd waar hij toch vandaan komt, niet uit Brabant waar hij opgroeide, maar écht? Dit zette hem aan tot een onderzoek naar zijn roots in Turkije. Het land van zijn vader, waar hij tien jaar als fotograaf heeft gewerkt. Een staat die veel pluriformer is dan we hier denken en waar hij met zijn foto’s recht aan wil doen. Talkshow-host Lucas De Man, artistiek leider van Stichting Nieuwe Helden, vraagt hem naar zijn Turkse en Nederlandse kant. Hoe gaat hij daarmee om? Een van de momenten waarin dat een rol speelt is bij de invulling van zijn vaderschap, aldus Polat. Hij blijkt de Turkse en Nederlandse vader in zich te willen verenigen. ‘In Turkije hebben mannen alleen al door hun blik autoriteit’, zegt hij en werpt ostentatief een strenge blik de zaal in.  In Nederland hebben we moeite met autoriteit. Daarbij komt dat Nederlandse mannen veel meer in hun hoofd zitten. Ze zijn verbaal sterker dan Turkse vaders.

Kunstenaar Shirin Mirachor vertelt over haar fotoproject ‘Hipster/Muslim: Het Nieuwe Westen’ waarvoor ze baardige moslims en hipsters uit probleemwijken van kleding laat wisselen. Bij de hipster, door de bank genomen een witte stedelijke twintiger die van cappuccino met sojamelk houdt, wordt de baard als progressief en modieus gezien. Bij de moslim is die baard opeens conservatief en soms extremistisch. Voor de buitenwereld is het nogal eens verwarrend of ze met een hipster of een moslim te maken hebben, beide groepen worden er bij politiecontroles uitgepikt. Mirachor wilde de vooroordelen zichtbaar maken en een gezicht geven aan de man achter de baarden. In hoeverre is het positievere beeld van veel mensen bij hipsters boven die andere baarddragers eigenlijk terecht? ‘Hipsters kennen geen echte idealen maar verlangen er wel naar. De moslims hebben een sterke groepsidentiteit en een religieus ideaal’, zegt Mirachor. De foto’s haalden bijna alle grote media, maar ze is vooral blij dat Nu.nl en Geenstijl de foto’s publiceerden omdat je daar nog een daadwerkelijk verschil kunt maken in stereotype beeldvorming.

Op de bank op het podium wordt een plekje vrij gemaakt voor theatermaker Soufiane Moussouli. Hij vertelt over zitplaatsen naast hem in de trein die leeg blijven en oude vrouwtjes die hun tas stijf tegen zich aan drukken als hij in de buurt is. ‘Ik ben hier geboren en naar school gegaan maar ik blijf een buitenstaander. Wanneer krijg ik de mogelijkheid om die identiteit in te leveren?’
Maar wil je dat ook, vraagt gastheer De Man. ‘Waarom is dan veel wat je doet verbonden met je Marokkaanse achtergrond? De theatershow Marokkanen huilen niet gaat nadrukkelijk over je Marokkaan-zijn’.

Waarom al die kritiek op andere mensen, vraagt een dame uit de zaal. Waarom geen kritiek op jezelf?

Volgens Hassnae Bouazza, journalist en auteur van Arabieren kijken, de alledaagse revolutie zal er aan een witte man niet zo snel gevraagd worden of hij wel zelfkritisch genoeg is. En ja, het is ook waar dat je steeds in hetzelfde hokje wordt gestopt. Je wordt bekeken op je achtergrond en niet op je persoonlijkheid die doorgaans  interessanter en gelaagder is. De media probeert van de Arabische wereld een monolithisch blok te maken, schreeuwende boze mannen die vlaggen verbranden. Aan de andere kant zijn er steeds meer Arabische kunstenaars die zich manifesteren op het wereldtoneel. In de politiek wordt gesproken van een clash of civilisations terwijl er in de praktijk sprake is van vermenging. En er gewoon zoals hier vanavond het gesprek wordt aangegaan.

Massih Hutak breekt zijn optreden in de Tolhuistuin af voor opnames van RTL Late Night later die avond. De rapper en oud-leraar plaatste op facebook een oproep aan alle jongeren in Nederland om op 15 maart te gaan stemmen, ook al voelen ze zich in de steek gelaten door de politiek. Een reactie op de brief van Rutte waarin de premier stelt dat mensen die hier niet passen beter weg kunnen gaan – Doe normaal of ga weg. “Er zijn twee miljoen jongens en meisjes tussen de 18 en 26 in Nederland als zij hun stem laten horen, zorgt dat voor een politieke aardverschuiving”.

Discriminatie komt niet alleen in Nederland voor, het is een mondiaal probleem, zegt een blanke man uit het publiek. Hij is net terug uit Suriname waar hij ook met discriminatie te maken kreeg. Boeh-geroep vanuit de zaal.
‘Een blanke man krijgt andere blikken in het buitenland,’ reageert Polat. ‘Dan komen er koloniale reflexen boven’. Hij merkte dat op vakantie in Brazilië zelf ook. ‘Dat is een andere blik dan die een Marokkaanse jongen hier in de trein krijgt’.
Als blanke man kun je ook de ervaring hebben dat je wordt gediscrimineerd maar dat staat in geen verhouding tot dat wat anderen meemaken, vat De Man samen. ‘We kunnen geen gesprek hebben op basis van gelijkheid omdat er geen gelijkheid is’.
Zo werd de avond een bonte verzameling van meningen over leven in Nederland met een migratieachtergrond. Niet alleen moslims voelen die buitenstaanderspositie, zegt een blanke bezoekster naderhand ‘Ik hoor dat ook wel van Surinamers en Antillianen’.
‘In  Nigeria waar ik een tijdje heb gewoond, werd ik ook gediscrimineerd. Ik liep als witte vrouw zo het plaatselijke hotel binnen en plonsde er in het zwembad. Niemand die kwam vragen wat ik daar eigenlijk deed. Dat hadden mij Nigeriaanse collega’s niet moeten proberen’.

Mariska Jansen is filosoof en journalist